Vai trò của SO2 trong tẩy trắng và khử trùng 1. Hiểu về Sulfur dioxide. Sulfur dioxide SO2 là một khí không màu, mùi hắc cay, thường được biết đến là chất gây ô nhiễm không khí và nguyên nhân chính của hiện tượng mưa axit. Tuy nhiên, trong công nghiệp và đời sống, SO₂ lại có nhiều ứng dụng hữu ích nếu được kiểm soát đúng cách. Một trong những ứng dụng quan trọng của SO₂ là tẩy trắng và khử trùng. Qua bài giảng này chúng ta hiểu được: Vì sao SO₂ có thể tẩy trắng và khử trùng? Ứng dụng cụ thể của SO₂ trong thực phẩm, dệt may và xử lý nước? Cơ chế hóa học của các quá trình này. 2. Tính chất hóa học của sulfur dioxide (SO2) Một số tính chất hóa học quan trọng của sulfur dioxide (SO₂): 2.1. Tính khử SO₂ có khả năng nhường electron và bị oxi hóa thành SO₃. Đây là đặc điểm quan trọng trong phản ứng tẩy màu và khử trùng. SO2 → SO3 + 2− Ví dụ: SO2 + I2 + 2H2O → H2SO4 + 2HI 2.2. Tạo axit yếu trong nước SO₂ tan trong nước tạo thành axit sunfurơ (H₂SO₃): SO2 + H2O ⇌ H2SO3 Axit này có tính khử, đồng thời có thể tiêu diệt vi khuẩn yếu, giúp khử trùng nhẹ. 3. Ứng dụng của SO₂ trong tẩy trắng 3.1. Mục tiêu của tẩy trắng Tẩy trắng là quá trình loại bỏ màu không mong muốn trong nguyên liệu (giấy, vải, lông, sợi, thực phẩm), giúp: Cải thiện tính thẩm mỹ. Chuẩn bị nguyên liệu cho nhuộm màu đồng đều. Tăng độ tinh khiết và giá trị thương phẩm. 3.2. Cơ chế tẩy trắng bằng SO₂ Sulfur dioxide SO2 (và H₂SO₃) có thể phá vỡ liên kết đôi trong các nhóm cromophore – nhóm mang màu trong các phân tử hữu cơ – hoặc khử các hợp chất màu về trạng thái không màu. Ví dụ: Chất màu (C) + SO₂ → Chất không màu (C') 3.3. Một số lĩnh vực sử dụng: a. Công nghiệp giấy Gỗ chứa lignin – hợp chất làm giấy có màu nâu. SO₂ dùng trong quy trình sulfit hóa để phân giải lignin, làm trắng bột giấy. Phản ứng tổng quát: Lignin + SO2 + H2O → Sản phẩm hòa tan không màu. b. Công nghiệp dệt Tẩy trắng lông, len, sợi bông trước khi nhuộm. Thường dùng dạng dung dịch SO₂ hoặc bisulfit (NaHSO₃) để tránh làm hỏng sợi. c. Ngành thực phẩm (có giới hạn nghiêm ngặt) Tẩy trắng trái cây sấy (nho khô, mơ khô) giúp sản phẩm sáng màu, lâu hỏng. Giữ màu trắng cho dừa nạo sấy khô. SO₂ ngăn chặn phản ứng Maillard và oxi hóa màu. Lưu ý: Lưu huỳnh dioxide SO2 sulfur dioxide trong thực phẩm phải ở mức rất thấp (theo quy định của WHO, FAO) vì nếu vượt ngưỡng có thể gây kích ứng hệ hô hấp, đặc biệt với người bị hen suyễn. 4. Ứng dụng của sulfur dioxide SO2 trong khử trùng 4.1. Nguyên tắc hoạt động SO₂ có thể tiêu diệt vi sinh vật nhờ môi trường axit yếu và tính khử. Các phân tử SO₂ và H₂SO₃ thâm nhập vào tế bào vi khuẩn, làm biến tính protein và cản trở hoạt động enzyme. 4.2. Các lĩnh vực ứng dụng a. Bảo quản thực phẩm Sử dụng dạng khí hoặc dung dịch SO₂ để khử trùng thiết bị, thùng chứa, máy móc trong sản xuất rượu vang, nước ép trái cây. Trước khi đóng chai, thùng chứa thường được xử lý bằng hơi SO₂ để ngăn nấm men, vi khuẩn phát triển. b. Công nghiệp rượu vang Trong sản xuất rượu vang, SO₂ có vai trò kép: Khử trùng nho tươi trước lên men. Chống oxi hóa giúp rượu giữ màu sắc và hương vị. c. Khử trùng nước Trong xử lý nước thải hoặc nước công nghiệp, SO₂ có thể thay thế clo trong một số trường hợp để loại bỏ lượng clo dư (gây độc cho cá, tôm trong nước thải). Phản ứng loại clo: Cl2 + SO2 + 2H2O → 2HCl + H2SO4
