Tính chất vật lý, tính chất hóa học và cách nhận biết Arene (Hydrocarbon thơm) I. Tính chất vật lý của Arene 1. Trạng thái và màu sắc Các Arene đơn giản (như benzene, toluene, xylene): là chất lỏng không màu ở điều kiện thường. Có mùi thơm đặc trưng → gọi là hydrocarbon thơm. 2. Tính tan Không tan trong nước, nhưng tan tốt trong dung môi hữu cơ như: ete, benzen, hexan,... Vì là hợp chất không cực hoặc rất ít phân cực. 3. Tỉ khối và nhiệt độ sôi Tỉ khối < 1 → nhẹ hơn nước. Nhiệt độ sôi tăng theo mạch nhánh và khối lượng phân tử. II. Tính chất hóa học của Arene 1. Phản ứng thế điện tử nhân thơm (phản ứng đặc trưng) Arene có tính bền → không phản ứng cộng như anken, mà chủ yếu phản ứng thế. Ví dụ tiêu biểu: Benzen + brom (Br₂) Cần xúc tác Fe hoặc FeBr₃. Phản ứng: C₆H₆ + Br₂ → C₆H₅Br + HBr Ghi nhớ: Không có xúc tác → không phản ứng xảy ra. 2. Phản ứng cháy Khi đốt, benzen cháy tạo CO₂ và H₂O: 2C₆H₆ + 15O₂ → 12CO₂ + 6H₂O Ngọn lửa sáng, nhiều muội than do tỷ lệ C:H cao → giống như các hydrocarbon không no khác. 3. Phản ứng cộng (hiếm, cần điều kiện đặc biệt) Ít gặp, xảy ra khi có điều kiện nhiệt độ – áp suất – xúc tác mạnh. Ví dụ: Benzen + H₂ → xiclohexan (xúc tác Ni, nhiệt độ cao). III. Nhận biết Arene – Cách thực nghiệm 1. Dựa vào phản ứng với dung dịch brom (Br₂) Alkene: làm mất màu dung dịch brom ngay → phản ứng cộng. Benzene: không làm mất màu brom nếu không có xúc tác → phân biệt được! Cách làm: Nhỏ benzene vào dung dịch Br₂ → không đổi màu. So sánh với anken (ví dụ: etilen) → mất màu brom rất nhanh. 2. Ngửi mùi thơm đặc trưng Các Arene như benzen, toluen có mùi đặc trưng → dùng với liều lượng nhỏ và cẩn thận (benzen độc). 3. Quan sát khi đốt cháy Ngọn lửa vàng sáng và có muội than → đặc điểm của hydrocarbon thơm. IV. Tổng hợp kiến thức về Arene Hóa 11. Arene có trạng thái chất lỏng, không màu và Không tan trong nước, tan trong dung môi hữu cơ. Phản ứng chính: Thế điện tử nhân thơm (với halogen, nitric, sulfonic…) Phản ứng phụ của arene: Cháy, phản ứng cộng (ít gặp) Nhận biết arene: Không làm mất màu brom, mùi thơm, cháy có muội Kết luận: Các Arene như benzene và toluene là hợp chất thơm có tính chất vật lý đặc trưng và phản ứng hóa học riêng biệt, dễ phân biệt với các hydrocarbon khác. Việc hiểu rõ các phản ứng thế và cách nhận biết giúp học sinh dễ dàng tiếp cận và vận dụng vào giải bài tập cũng như thí nghiệm thực tế.
