Tìm hiểu về Đồng vị – Kiến thức cơ bản trong Hóa học 10 Lý thuyết về Đồng Vị hóa học lớp 10 Khi nói về nguyên tử của một nguyên tố, nhiều người cho rằng chỉ có một loại nguyên tử duy nhất đại diện cho nguyên tố đó. Tuy nhiên, thực tế một nguyên tố có thể tồn tại ở nhiều dạng nguyên tử khác nhau – chúng giống nhau về mặt hóa học nhưng lại khác nhau về khối lượng. Những dạng đó được gọi là đồng vị. Hiểu rõ về đồng vị không chỉ giúp chúng ta giải bài tập trong chương trình lớp 10, mà còn là nền tảng quan trọng để tiếp cận hóa học hạt nhân, vật lý nguyên tử, sinh học phân tử và y học hiện đại. I. Nội dung lý thuyết cần nắm vững ở bài đồng vị. 1.1. Khái niệm đồng vị hóa học Đồng vị là những nguyên tử của cùng một nguyên tố hóa học có cùng số proton (Z) nhưng khác nhau về số nơtron (N) → dẫn đến khác nhau về số khối (A). Vì số proton giống nhau, nên các đồng vị có tính chất hóa học gần như giống hệt nhau. 1.2. Công thức liên quan Số khối (A) = số proton (Z) + số nơtron (N) ⇒ A=Z+N Kí hiệu hạt nhân tổng quát: Trong đó: X: Kí hiệu nguyên tố Z: Số hiệu nguyên tử = số proton A: Số khối 1.3. Khối lượng nguyên tử trung bình Trong tự nhiên, các đồng vị của một nguyên tố thường tồn tại với tỉ lệ khác nhau, tạo nên khối lượng nguyên tử trung bình (là số bạn thấy trong bảng tuần hoàn). Công thức: 2. Ví dụ minh họa. Ví dụ 1: Hydrogen (H) Hydrogen có 3 đồng vị: Ứng dụng: Deuterium dùng trong phản ứng nhiệt hạch. Tritium dùng trong đồng hồ dạ quang. Ví dụ 2: Clo (Cl) Clo có 2 đồng vị chính: → Chính vì vậy mà trong bảng tuần hoàn, khối lượng nguyên tử của Clo là 35.5. Ví dụ 3: Ứng dụng trong y học –131I Là đồng vị phóng xạ của Iodine. Dùng để chẩn đoán và điều trị bệnh tuyến giáp do nó tập trung chủ yếu tại tuyến giáp sau khi đưa vào cơ thể. Bán rã nhanh → không gây nguy hại lâu dài. 3. Ghi nhớ Đồng vị là gì? → Cùng Z, khác N, nên A khác Số khối A → A = Z + N Kí hiệu đồng vị Tính chất hóa học → Gần như giống nhau vì cùng số e lớp ngoài Tính M trung bình → Áp dụng công thức trung bình có trọng số Tổng kết. Đồng vị hóa học giúp ta hiểu sâu hơn về bản chất nguyên tử và là bước đệm quan trọng để học hóa hạt nhân, vật lý nguyên tử, sinh học phân tử. Bài tập về đồng vị thường xuất hiện trong đề thi với các yêu cầu: tính số khối, khối lượng trung bình, phần trăm đồng vị, hoặc liên hệ ứng dụng thực tế. Việc nắm chắc kiến thức này không chỉ giúp học sinh học tốt Hóa lớp 10 mà còn thuận lợi cho các khối thi A, B, D.
